ಕಚೇರಿಯ ಕುರ್ಚಿಯಲ್ಲಿ, ಗದ್ದಲದ ಕಾರ್ಖಾನೆಯಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಪಾಠದ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳು ಲಕ್ಷಾಂತರ ಮಹಿಳೆಯರು ಮಾತಿಗೆ ನಿಲುಕದ ನೋವನ್ನು ಮೌನದಲ್ಲೇ ಸಹಿಸಿಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ಇದುವರೆಗೂ ಕೇವಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಂಕಟವಾಗಿ ಉಳಿದಿದ್ದ ಈ ಜೈವಿಕ ವಾಸ್ತವಕ್ಕೆ ಇದೀಗ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರವು ‘ವೇತನ ಸಹಿತ ಋತುಚಕ್ರ ರಜೆ’ಯನ್ನು ಘೋಷಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಸ್ಪಂದಿಸಿದೆ.
ಈ ನಿರ್ಧಾರವು ಕೇವಲ ಮಹಿಳಾ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳಿಗೆ ನೀಡಿದ ಒಂದು ದಿನದ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ, ಮಹಿಳೆಯರ ಆರೋಗ್ಯ, ಘನತೆ ಮತ್ತು ಸಮಾನತೆಯ ಕುರಿತಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಗ್ರಹಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಆಗುತ್ತಿರುವ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಪಲ್ಲಟದ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹೆಜ್ಜೆಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಕೊಂಡಾಡುತ್ತಲೇ, ಅದರ ಆಚರಣೆಯಾಚೆಗಿನ ಆಯಾಮ, ಎದುರಾಗಬಹುದಾದ ಸವಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಕುರಿತು ಒಂದು ಸಮಗ್ರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ನಡೆಸುವುದು ಇಂದಿನ ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ.
ಮಾನವೀಯ ಸ್ಪಂದನೆ ಮತ್ತು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಆಶಯ: ಋತುಚಕ್ರವು ಮಹಿಳೆಯ ಸಹಜ ದೈಹಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾದರೂ, ಅನೇಕ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಈ ದಿನಗಳು ತೀವ್ರವಾದ ದೈಹಿಕ ನೋವು, ಮಾನಸಿಕ ಬಳಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಹಾರ್ಮೋನುಗಳ ಅಸಮತೋಲನದಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತವೆ. ‘ಡಿಸ್ಮೆನೊರಿಯಾ’ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಈ ಸ್ಥಿತಿಯು ಅವರ ದೈನಂದಿನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಮೇಲೆ ಗಂಭೀರ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನೋವನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಂಡು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸುವುದು ಅಮಾನವೀಯ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಅವರ ಆರೋಗ್ಯದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ.
ಸರ್ಕಾರವು ಈ ರಜೆಯನ್ನು ನೀಡುವುದರ ಮೂಲಕ, ಮಹಿಳೆಯರ ಜೈವಿಕ ವಾಸ್ತವವನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿ, ಅದಕ್ಕೆ ಸ್ಪಂದಿಸಿದೆ. ಇದು ಸಂವಿಧಾನದ 21ನೆಯ ವಿಧಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ‘ಘನತೆಯಿಂದ ಬದುಕುವ ಹಕ್ಕಿ’ನ ವಿಸ್ತರಣೆಯಾಗಿಯೂ ನೋಡಬಹುದು. ಮಹಿಳೆಯೊಬ್ಬಳು ತನ್ನ ದೈಹಿಕ ನೋವನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸದೆ, ಅಗತ್ಯವಾದ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು ಅವಳ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಈ ನೀತಿ ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ.
ಆರ್ಥಿಕತೆ ಮತ್ತು ಉತ್ಪಾದಕತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ: ಈ ರಜೆಯ ಕುರಿತಾದ ಪ್ರಮುಖ ಟೀಕೆಯೆಂದರೆ, ಇದು ಉದ್ಯಮಗಳ ಮೇಲೆ ಆರ್ಥಿಕ ಹೊರೆಯಾಗಬಹುದು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೆ ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಂಪನಿಗಳು ಹಿಂದೇಟು ಹಾಕಬಹುದು ಎಂಬುದು. ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಈ ವಾದವು ಸಮಂಜಸವೆನಿಸಿದರೂ, ಆಳವಾಗಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿದಾಗ ಇದೊಂದು ಸಂಕುಚಿತ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ಎಂಬುದು ಅರಿವಾಗುತ್ತದೆ. ಆರೋಗ್ಯವಂತ ಉದ್ಯೋಗಿ ಯಾವುದೇ ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಿಜವಾದ ಆಸ್ತಿ. ನೋವಿನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದರೂ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹಾಜರಾಗುವ ‘ಪ್ರೆಸೆಂಟಿಸಂ’ (Presenteeism), ಗೈರುಹಾಜರಿಗಿಂತಲೂ ಅಪಾಯಕಾರಿ.
ಏಕೆಂದರೆ, ಇದರಿಂದ ಉದ್ಯೋಗಿಯ ಉತ್ಪಾದಕತೆ ಕುಸಿಯುತ್ತದೆ, ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ತಪ್ಪುಗಳಾಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯದ ಮೇಲೂ ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಅಗತ್ಯವಿದ್ದಾಗ ಒಂದು ದಿನದ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪಡೆದರೆ, ಮಹಿಳೆಯರು ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಚೈತನ್ಯದಿಂದ, ಏಕಾಗ್ರತೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಉತ್ಪಾದಕತೆಯೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ದೀರ್ಘಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇದು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಪೂರಕವಾಗುತ್ತದೆ.
ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಳಂಕ ಮತ್ತು ಮನಸ್ಥಿತಿಯ ಬದಲಾವಣೆ: ನಮ್ಮ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಋತುಚಕ್ರದ ಕುರಿತು ಇಂದಿಗೂ ಅನೇಕ ತಪ್ಪು ಕಲ್ಪನೆಗಳು, ಮೌಢ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಮುಜುಗರದ ಭಾವನೆಗಳಿವೆ. ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವುದೇ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲು. ಸರ್ಕಾರದ ಈ ನಿರ್ಧಾರವು ಋತುಚಕ್ರವನ್ನು ‘ಅಶುದ್ಧ’ ಅಥವಾ ‘ರಹಸ್ಯ’ ವಿಷಯವೆಂಬ ಭಾವನೆಯಿಂದ ಹೊರತಂದು, ಅದೊಂದು ಸಹಜ ಆರೋಗ್ಯದ ಸ್ಥಿತಿ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.
ಕೆಲಸದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಬಗ್ಗೆ ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲು, ಪುರುಷ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಂವೇದನೆ ಮೂಡಿಸಲು ಮತ್ತು ಋತುಚಕ್ರದ ಸುತ್ತ ಇರುವ ಕಳಂಕವನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು ಇದು ವೇದಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಸಮಾನತೆ ಎಂದರೆ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಒಂದೇ ರೀತಿ ನೋಡುವುದಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ವಿಭಿನ್ನ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡು, ಅದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸುವುದು. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ, ಈ ರಜೆಯು ನಿಜವಾದ ಸಮಾನತೆಯ ಕಡೆಗಿನ ಒಂದು ಪ್ರಬುದ್ಧ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿದೆ.
ಸವಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಮುಂದಿನ ದಾರಿ: ಈ ನೀತಿಯ ಯಶಸ್ವಿ ಅನುಷ್ಠಾನದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸವಾಲುಗಳೂ ಇವೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ, ಅಸಂಘಟಿತ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಕೋಟ್ಯಂತರ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಇದರ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ತಲುಪಿಸುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂಬುದು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಶ್ನೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ರಜೆಯ ದುರ್ಬಳಕೆಯಾಗದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ಪುರುಷ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಅಸಮಾಧಾನ ಮೂಡದಂತೆ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಇದನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯೂ ಇದೆ.
ಆದ್ದರಿಂದ, ಸರ್ಕಾರವು ಕೇವಲ ರಜೆಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಿ ಸುಮ್ಮನಾಗಬಾರದು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಎಲ್ಲಾ ಕಚೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಚ್ಛವಾದ ಶೌಚಾಲಯಗಳು, ಸ್ಯಾನಿಟರಿ ಪ್ಯಾಡ್‌ಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಋತುಚಕ್ರದ ಆರೋಗ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಈ ನೀತಿಯನ್ನು ‘ಮಹಿಳೆಯರ ದೌರ್ಬಲ್ಯದ ಸಂಕೇತ’ ಎಂದು ಬಿಂಬಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ವಿರುದ್ಧ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸಬೇಕಿದೆ.
ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ, ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರದ ಋತುಚಕ್ರ ರಜೆಯ ನಿರ್ಧಾರವು ಕೇವಲ ಮಹಿಳಾ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳಿಗೆ ನೀಡಿದ ಸೌಲಭ್ಯವಲ್ಲ, ಇದು ಆರೋಗ್ಯಕರ ಮತ್ತು ಸಮಾನತೆಯ ಸಮಾಜ ನಿರ್ಮಾಣದತ್ತ ಇಟ್ಟಿರುವ ಒಂದು ದಿಟ್ಟ ಹೆಜ್ಜೆ. ಈ ನೀತಿಯ ಯಶಸ್ಸು ಅದರ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ಮೀರಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮನಸ್ಥಿತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳು ಎಷ್ಟು ಪ್ರಬುದ್ಧವಾಗಿ ಇದನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದರ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಆರಂಭ, ಸಾಗಬೇಕಾದ ದಾರಿ ಇನ್ನೂ ಇದೆ.
ಲೇಖನ
ಶಿವರಾಜ ಸೂ. ಸಣಮನಿ, ಮದಗುಣಕಿ
