ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾವತಿ ಎಂದರೆ ಇಂದು ಯುಪಿಐ (UPI) ಎಂದೇ ಅರ್ಥ. ಚಿಲ್ಲರೆ ಪಾವತಿಯಿಂದ ಹಿಡಿದು ದೊಡ್ಡ ಮೊತ್ತದ ವ್ಯವಹಾರದವರೆಗೂ ತನ್ನ ಸರಳತೆ, ವೇಗ ಮತ್ತು ಸುರಕ್ಷತೆಯಿಂದಾಗಿ ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನೇ ಸೃಷ್ಟಿಸಿರುವ ಈ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಇಂದು ತನ್ನ ದೇಶೀಯ ಯಶಸ್ಸಿನ ಗಡಿಗಳನ್ನು ದಾಟಿ ಜಾಗತಿಕ ಅಂಗಳದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಪ್ರಭಾವದ ಹೊಸ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಿದೆ. ಕೇವಲ ಹಣಕಾಸು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಸೀಮಿತವಾಗದೆ, ಯುಪಿಐ ಇದೀಗ ಭಾರತದ ವಿದೇಶಾಂಗ ನೀತಿಯ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿ, ‘ಡಿಜಿಟಲ್ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕತೆ’ ಮತ್ತು ‘ಸಾಫ್ಟ್ ಪವರ್’ನ ಪ್ರಬಲ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಇದರ ಆರ್ಥಿಕ, ತಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಆಯಾಮಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದು ಇಂದಿನ ಅಗತ್ಯ.
ಯುಪಿಐನ ಜಾಗತಿಕ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಆಯಾಮವೆಂದರೆ, ಇದು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಣಕಾಸು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ದಶಕಗಳಿಂದ ಬೇರೂರಿರುವ ಅಮೆರಿಕನ್ ಡಾಲರ್ ಮತ್ತು ಸ್ವಿಫ್ಟ್ (SWIFT) ನಂತಹ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಜಾಲಗಳ ಪ್ರಾಬಲ್ಯಕ್ಕೆ ಪರ್ಯಾಯವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ, ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಹಿವಾಟುಗಳು ಡಾಲರ್ ಮೂಲಕವೇ ನಡೆಯುವುದರಿಂದ, ಅಮೆರಿಕವು ಜಾಗತಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಮೇಲೆ ಅಗಾಧ ಹಿಡಿತ ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ, ಯುಪಿಐ ಆಧಾರಿತ ಗಡಿಯಾಚೆಗಿನ ಪಾವತಿಗಳು ಪಾಲುದಾರ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ನೇರವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಕರೆನ್ಸಿಗಳಲ್ಲಿ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ರೂಪಾಯಿ-ರಿಯಾಲ್) ವಹಿವಾಟು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತವೆ. ಇದು ವಹಿವಾಟು ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದಲ್ಲದೆ, ವಿನಿಮಯ ದರಗಳ ಅಸ್ಥಿರತೆಯಿಂದ ರಕ್ಷಣೆ ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಡಾಲರ್ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ತಗ್ಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಭಾರತದ ಆರ್ಥಿಕ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವಲ್ಲಿ ಒಂದು ದಿಟ್ಟ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿದೆ.
ಜಾಗತಿಕ ಟೆಕ್ ದೈತ್ಯರಿಗೆ ಭಾರತದ ಮಾದರಿ: ವೀಸಾ ಮತ್ತು ಮಾಸ್ಟರ್‌ ಕಾರ್ಡ್‌ನಂತಹ ಜಾಗತಿಕ ದೈತ್ಯ ಕಂಪನಿಗಳು ತಮ್ಮ ಲಾಭಕೋರ, ಮುಚ್ಚಿದ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಮಾದರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಜಾಗತಿಕ ಪಾವತಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಿವೆ. ಆದರೆ, ಯುಪಿಐ ಇದಕ್ಕೆ ತದ್ವಿರುದ್ಧ. ಇದೊಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಅಂದರೆ, ಇದನ್ನು ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ರೂಪಿಸಿಲ್ಲ.
ಬದಲಿಗೆ, ಮುಕ್ತ ಮತ್ತು ಪರಸ್ಪರ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ‘ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿ’ ಮಾದರಿಯು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ. ತಮ್ಮದೇ ಆದ ದುಬಾರಿ ಪಾವತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಬದಲು, ಕಡಿಮೆ ಖರ್ಚಿನಲ್ಲಿ ಯುಪಿಐನಂತಹ ಯಶಸ್ವಿ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ಆಸಕ್ತಿ ತೋರುತ್ತಿವೆ. ಇದು ಭಾರತವನ್ನು ಕೇವಲ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ರಫ್ತುದಾರನನ್ನಾಗಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಜಾಗತಿಕ ದಕ್ಷಿಣದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ನಾಯಕನನ್ನಾಗಿ ರೂಪಿಸುತ್ತಿದೆ.
ಇಂಡಿಯಾ ಸ್ಟ್ಯಾಕ್, ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಹೊಸ ಮಾದರಿ: ಯುಪಿಐ ಎಂಬುದು “ಇಂಡಿಯಾ ಸ್ಟ್ಯಾಕ್” ಎಂಬ ಬೃಹತ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಒಂದು ಭಾಗವಷ್ಟೇ. ಆಧಾರ್ (ಗುರುತು), ಡಿಜಿಲಾಕರ್ (ದಾಖಲೆ ಸಂಗ್ರಹ) ಮತ್ತು ಯುಪಿಐ (ಪಾವತಿ) ಒಳಗೊಂಡ ಈ ‘ಸ್ಟ್ಯಾಕ್’, ಆಡಳಿತವನ್ನು ಪಾರದರ್ಶಕಗೊಳಿಸಲು ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಒಳಗೊಳ್ಳುವಿಕೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಭಾರತ ರೂಪಿಸಿದ ಒಂದು ಸಮಗ್ರ ಮಾದರಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಜಗತ್ತಿನ ಇತರ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ನೀಡುವುದರ ಮೂಲಕ, ಭಾರತವು ಕೇವಲ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಒಂದು ಹೊಸ ಮಾರ್ಗವನ್ನೇ ತೋರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇದು ದ್ವಿಪಕ್ಷೀಯ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಗಟ್ಟಿಗೊಳಿಸುವುದಲ್ಲದೆ, ಭಾರತದ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಮನಸ್ಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಒಂದು ಜಾಲವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.
ಜಾಗತಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ವ್ಯೂಹಾತ್ಮಕ ಆಯಾಮ: ಯುಪಿಐನ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವೀಕಾರವು ಭಾರತದ ವ್ಯೂಹಾತ್ಮಕ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಗಳನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಫ್ರಾನ್ಸ್, ಯುಎಇ, ಸಿಂಗಾಪುರ, ಕತಾರ್‌ನಂತಹ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಯುಪಿಐ ಚಾಲ್ತಿಗೆ ಬಂದಿರುವುದು ಆ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಭಾರತಕ್ಕಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಬಾಂಧವ್ಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಂಪರ್ಕವು ಕೇವಲ ವಾಣಿಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗದೆ, ಜನರ ನಡುವಿನ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿ, ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವಿನಿಮಯಕ್ಕೂ ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಗಡಿಯಾಚೆಗಿನ ಪಾವತಿಗಳ ಡೇಟಾದ ಮೇಲೆ ಹಿಡಿತ ಸಾಧಿಸುವುದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೂ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ, ಯುಪಿಐ ಭಾರತಕ್ಕೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ಸುರಕ್ಷಿತ ಹಣಕಾಸು ಕಾರಿಡಾರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತದೆ.
ಸವಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಮುಂದಿನ ದಾರಿ; ಈ ಜಾಗತಿಕ ಪಯಣ ಸುಲಭವೇನಲ್ಲ. ಪ್ರತಿ ದೇಶದ ಆರ್ಥಿಕ ನಿಯಮಗಳು, ಡೇಟಾ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾನೂನುಗಳು (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಯುರೋಪಿನ GDPR) ಮತ್ತು ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಾನದಂಡಗಳು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಯುಪಿಐ ಅನ್ನು ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸುವುದು ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲು. ಜಾಲ ವಿಸ್ತರಿಸಿದಂತೆ, ಸೈಬರ್ ಭದ್ರತೆಯ ಅಪಾಯಗಳೂ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತವೆ. ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಭದ್ರತಾ ಲೋಪವು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಗೆ ಧಕ್ಕೆ ತರಬಹುದು. ಚೀನಾದಂತಹ ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಪಾವತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಿಳಿದಿರುವುದನ್ನೂ ಮರೆಯುವಂತಿಲ್ಲ.
ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ, ಯುಪಿಐನ ಜಾಗತಿಕ ಪಯಣವು ಕೇವಲ ಒಂದು ಫಿನ್‌ಟೆಕ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಯಶಸ್ಸಿನ ಕಥೆಯಲ್ಲ. ಇದು ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಜಾಗತಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸ ಮತ್ತು ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ದ್ಯೋತಕವಾಗಿದೆ. ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯ ಸಾಧನವಾಗಿ, ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಮಾದರಿಯಾಗಿ ಮತ್ತು ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳ ಸೇತುವೆಯಾಗಿ ಯುಪಿಐ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ತನ್ನ ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಹಕಾರಿ ಮನೋಭಾವದ ಮೂಲಕ, ಭಾರತವು ಜಗತ್ತಿಗೆ ಒಂದು ಹೊಸ ಡಿಜಿಟಲ್ ಭವಿಷ್ಯದ ದಾರಿ ತೋರಿಸುತ್ತಿದೆ.
ಲೇಖನ
ಶಿವರಾಜ ಸೂ. ಸಣಮನಿ, ಮದಗುಣಕಿ
