ಕಠ್ಮಂಡುವಿನ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೊಳಗುತ್ತಿರುವ ಘೋಷಣೆಗಳು, ಯುವಜನತೆಯ ಕಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಫಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಆಕ್ರೋಶ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಅಸ್ಥಿರತೆಯ ಕಾರ್ಮೋಡ ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ನೇಪಾಳದ ವಾಸ್ತವ ಚಿತ್ರಣ. ಹಿಮಾಲಯದ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಈ ಪುಟ್ಟ ರಾಷ್ಟ್ರವು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ತನ್ನ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕಾಗಿ, ತನ್ನ ಭವಿಷ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಟದ ಹಾದಿ ಹಿಡಿದಿದೆ.
ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಇದೊಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯಂತೆ ಕಂಡರೂ, ಇದರ ಆಳದಲ್ಲಿ ದಶಕಗಳ ಕಾಲದ ಅಸಮಾಧಾನ, ವಂಚಿತ ಕನಸುಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವೈಫಲ್ಯಗಳ ಕಥೆಯಿದೆ. ಈ ಸಂಘರ್ಷವು ಕೇವಲ ನಾಯಕರ ಬದಲಾವಣೆಗಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ದೇಶದ ಆತ್ಮಸಾಕ್ಷಿಯನ್ನೇ ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಗಂಭೀರ ಸ್ಥಿತ್ಯಂತರದ ಮುನ್ಸೂಚನೆಯಾಗಿದೆ.
ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹಿನ್ನೋಟ: ಬದಲಾದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಬದಲಾಗದ ವ್ಯಥೆ. ನೇಪಾಳದ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು ನಿರಂತರ ಹೋರಾಟಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. 1950ರ ದಶಕದಿಂದಲೇ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕಾಗಿ ಜನಾಂದೋಲನಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಬಂದಿವೆ. ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಜನರು ಹಲವು ಬಾರಿ ದಂಗೆ ಎದ್ದಿದ್ದಾರೆ. 1990 ಮತ್ತು 2006ರ ಬೃಹತ್ ‘ಜನಾಂದೋಲನ’ಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿ.
ಈ ಹೋರಾಟಗಳ ಫಲವಾಗಿ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಗಳಾದವು, ಹೊಸ ನಾಯಕರು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ನಡೆದ ಮಾವೋವಾದಿ ಸಂಘರ್ಷದ ನಂತರ 2008ರಲ್ಲಿ 240 ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಿತ್ತೊಗೆದು, ನೇಪಾಳವನ್ನು ಗಣತಂತ್ರ ರಾಷ್ಟ್ರವೆಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು.
ಆದರೆ, ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ರೂಪ ಬದಲಾಯಿತೇ ಹೊರತು, ಅದರ ಆತ್ಮ ಬದಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಯಾವ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ, ಸ್ವಜನಪಕ್ಷಪಾತ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರದ ದುರ್ಬಳಕೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಜನರು ಹೋರಾಡಿದ್ದರೋ, ಅವೇ ಪಿಡುಗುಗಳು ಹೊಸ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನೂ ಆವರಿಸಿಕೊಂಡವು. ನಾಯಕರು ಬದಲಾದರು, ಆದರೆ ಅವರ ಆಡಳಿತ ಶೈಲಿ, ಹಳೆಯ ಚಾಳಿಗಳು ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕಾಗಿನ ಆಂತರಿಕ ಕಚ್ಚಾಟಗಳು ಮುಂದುವರೆದವು. ಇದು ನೇಪಾಳದ ಜನತೆಯಲ್ಲಿ, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಯುವಜನತೆಯಲ್ಲಿ, ತೀವ್ರ ನಿರಾಶೆ ಮತ್ತು ಹತಾಶೆಯನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದೆ. ಇಂದಿನ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಆ ಹತಾಶೆಯ ಸ್ಫೋಟವೇ ಆಗಿದೆ.
ಪ್ರಸ್ತುತ ಆಕ್ರೋಶದ ಮೂಲ ಕಾರಣಗಳು
ಸ್ವಜನಪಕ್ಷಪಾತ: ಇಂದಿನ ಜನಾಕ್ರೋಶದ ಹಿಂದೆ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಮತ್ತು ಆಳವಾದ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ರಾಜಕೀಯವು ಇಂದು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಕೂಪವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರು ಮತ್ತು ಅವರ ಕುಟುಂಬಗಳು ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಂಪತ್ತು, ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಸವಲತ್ತುಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಜೆಯ ಬದುಕು ದಿನದಿಂದ ದಿನಕ್ಕೆ ದುಸ್ತರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಸರ್ಕಾರಿ ಯೋಜನೆಗಳು ಕಾಗದದಲ್ಲಿ ಉಳಿಯುತ್ತಿವೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಣವು ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಪ್ರಭಾವಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಜೇಬು ಸೇರುತ್ತಿದೆ. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಲೂಟಿಯು ಜನರ ಸಹನೆಯ ಕಟ್ಟೆಯೊಡೆಯುವಂತೆ ಮಾಡಿದೆ.
ಆರ್ಥಿಕ ಅಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ನಿರುದ್ಯೋಗ: ನೇಪಾಳದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ತೀವ್ರ ಸಂಕಷ್ಟದಲ್ಲಿದೆ. ಯುವಕರಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶಗಳ ಕೊರತೆ ವಿಪರೀತವಾಗಿದೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗ ಸಿಗದ ಕಾರಣ, ಲಕ್ಷಾಂತರ ಯುವಕರು ವಿದೇಶಗಳಿಗೆ, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ ಮತ್ತು ಮಲೇಷ್ಯಾಕ್ಕೆ, ಕಡಿಮೆ ಸಂಬಳದ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ದೇಶದ ಉತ್ಪಾದಕ ಶಕ್ತಿ ಕುಂಠಿತಗೊಂಡಿದೆ. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಶ್ರೀಮಂತರು ಮತ್ತು ಬಡವರ ನಡುವಿನ ಕಂದಕವು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಿದ್ದು, ಇದು ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಶಾಂತಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.
ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯ ಕೊರತೆ ಮತ್ತು ಪಾರದರ್ಶಕತೆಯ ಅಭಾವ: ಸರ್ಕಾರದ ನಿರ್ಧಾರಗಳಲ್ಲಿ ಪಾರದರ್ಶಕತೆ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು ಮತ್ತು ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಅರಿವಿಲ್ಲದಿರುವುದು ಜನರನ್ನು ಕೆರಳಿಸಿದೆ. ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು, ಅವರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಡೆಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವೆಂದರೆ ಕೇವಲ ಐದು ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಚುನಾವಣೆ ನಡೆಸುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಅದು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಜನರ ಧ್ವನಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುವ, ಅವರ ಸಂಕಷ್ಟಗಳಿಗೆ ಕಿವಿಯಾಗುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿರಬೇಕು. ಈ ಮೂಲತತ್ತ್ವವನ್ನೇ ನೇಪಾಳದ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಮರೆತಿದ್ದಾರೆ.
ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಜಗತ್ತಿಗೆ ಇದೊಂದು ಪಾಠ: ನೇಪಾಳದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಘಟನೆಗಳು ಕೇವಲ ಅದರ ಆಂತರಿಕ ವಿಷಯವಲ್ಲ. ಇದು ನೆರೆಯ ರಾಷ್ಟ್ರವಾದ ಭಾರತಕ್ಕೂ ಮತ್ತು ಜಗತ್ತಿನ ಇತರ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೂ ಒಂದು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಗಂಟೆಯಾಗಿದೆ. ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು (ಸಂಸತ್ತು, ನ್ಯಾಯಾಂಗ) ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅದರ ಯಶಸ್ಸು ಆ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಎಷ್ಟು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿ, ಪಾರದರ್ಶಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಜನಪರವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದರ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆಡಳಿತವು ಜನರ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಾಗ, ಯುವಜನತೆಯ ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಭರವಸೆ ಮೂಡಿಸಲು ವಿಫಲವಾದಾಗ, ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿನ ಆಕ್ರೋಶವೇ ರಾಜಕೀಯದ ಹೊಸ ಭಾಷ್ಯ ಬರೆಯುತ್ತದೆ.
ನೇಪಾಳ ಇಂದು ಒಂದು ಸಂಧಿಗ್ಧ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಜನರ ಬೇಡಿಕೆ ಕೇವಲ ಸರ್ಕಾರದ ಬದಲಾವಣೆಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪರಿವರ್ತನೆ. ಅವರಿಗೆ ಬೇಕಿರುವುದು ಭರವಸೆಯ ರಾಜಕಾರಣ, ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರಮುಕ್ತ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಸಮಾನ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಮಾಜ. ಈ ‘ಮೌನ ಕ್ರಾಂತಿ’ಯ ಕೂಗನ್ನು ಅಲ್ಲಿನ ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರು ಈಗಲಾದರೂ ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವರೇ? ಅಥವಾ ಅಧಿಕಾರದ ಆಟದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ತಲೆಮಾರಿನ ಕನಸುಗಳನ್ನು ಬಲಿ ಕೊಡುವರೇ? ನೇಪಾಳದ ಭವಿಷ್ಯವು ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಸಿಗುವ ಉತ್ತರವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಒಂದು ದೇಶದ ಹೋರಾಟವಲ್ಲ, ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಆತ್ಮವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಜಾಗತಿಕ ಸಂಘರ್ಷದ ಒಂದು ಪ್ರತಿಬಿಂಬ.
ಲೇಖನ
ಶಿವರಾಜ ಸೂ. ಸಣಮನಿ, ಮದಗುಣಕಿ
ಸಹ ಶಿಕ್ಷಕರು ಸರಕಾರಿ ಹಿರಿಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆ ತೋಟ್ನಳ್ಳಿ ತಾ. ಸೇಡಂ
