ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ‘ಮೈಲಿಗೆ’ಯೆಂಬ ಹಣೆಪಟ್ಟಿಯಡಿ ಮಹಿಳೆಯನ್ನು ಮನೆಯ ಮೂಲೆಗೆ ಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಋತುಚಕ್ರ, ಇಂದು ‘ಆರೋಗ್ಯದ ಹಕ್ಕು’ ಎಂಬ ಮಾನ್ಯತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸರ್ಕಾರದ ನೀತಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರವು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಘೋಷಿಸಿದ ‘ವೇತನ ಸಹಿತ ಋತುಚಕ್ರ ರಜೆ’ಯು ಕೇವಲ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ನಿರ್ಧಾರವಲ್ಲ, ಇದು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಋತುಚಕ್ರದ ಕುರಿತು ನಮ್ಮ ಸಮಾಜ ಹೊಂದಿದ್ದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಪಲ್ಲಟವನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಶಾಸ್ತ್ರಗಳು ವಿಧಿಸಿದ್ದ ವಿಧಿ-ನಿಷೇಧಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು, ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನು ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಹಕ್ಕಿನವರೆಗಿನ ಈ ಪಯಣವನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿದಾಗ, ನಮ್ಮ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ ನಡೆದುಬಂದ ಹಾದಿಯ ಸ್ಪಷ್ಟ ಚಿತ್ರಣ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ.
ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಋತುಮತಿಯಾದ ಸ್ತ್ರೀಯನ್ನು ‘ಅಶುದ್ಧಳೆಂದು’ ಪರಿಗಣಿಸಿ, ಪೂಜೆ-ಪುನಸ್ಕಾರಗಳಿಂದ, ಅಡುಗೆ ಮನೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕೂಟಗಳಿಂದ ದೂರವಿಡುವ ಪದ್ಧತಿ ಇತ್ತು. ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಇದೊಂದು ಕಠೋರವಾದ, ತಾರತಮ್ಯದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಕಟ್ಟಳೆಯಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಈ ಆಚರಣೆಯ ಹಿಂದಿನ ಮೂಲ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ನೋಡಿದಾಗ ಬೇರೆಯದೇ ಆಯಾಮವೊಂದು ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಅಂದಿನ ಕೃಷಿ ಪ್ರಧಾನ ಮತ್ತು ಅವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯ ಮೇಲೆ ಅಗಾಧವಾದ ದೈಹಿಕ ಶ್ರಮದ ಹೊರೆಯಿತ್ತು. ಋತುಚಕ್ರದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾದ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಒಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ತಂತ್ರವಾಗಿ ಈ ‘ಬಹಿಷ್ಕಾರ’ ರೂಪುಗೊಂಡಿರಬಹುದೇ? ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಹೇರಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ನಿಯಮವು, ಆಕೆಯ ಆರೋಗ್ಯವನ್ನು ಕಾಪಾಡುವ ಒಂದು ಪರೋಕ್ಷ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿತ್ತೇ?
ಕಾಲ ಸರಿದಂತೆ, ಈ ಆಚರಣೆಯ ಹಿಂದಿದ್ದ ಆರೋಗ್ಯದ ಕಾಳಜಿ ಮರೆಯಾಗಿ, ಕೇವಲ ‘ಶುದ್ಧ-ಅಶುದ್ಧ’ ಎಂಬ ಕಳಂಕದ ಕಲ್ಪನೆ ಮಾತ್ರ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತು. ವಿಶ್ರಾಂತಿಯ ಆಶಯವು ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ರೂಪ ಪಡೆದು, ಮಹಿಳೆಯ ಆತ್ಮಗೌರವಕ್ಕೆ ಧಕ್ಕೆ ತರುವ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅನಿಷ್ಟವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು.
ಆಧುನಿಕತೆಯತ್ತ ಪಯಣ: ಕಳೆದುಹೋದ ವಿಶ್ರಾಂತಿ: ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣ, ನಗರೀಕರಣ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣದ ಪ್ರಸರಣದೊಂದಿಗೆ ಮಹಿಳೆ ಮನೆಯ ಹೊಸ್ತಿಲು ದಾಟಿ, ಕಾರ್ಖಾನೆ, ಕಚೇರಿಗಳೆಂಬ ಹೊಸ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಕಾಲಿಟ್ಟಳು. ಆದರೆ, ಈ ಪಯಣದಲ್ಲಿ ಆಕೆ ಸಂಪ್ರದಾಯ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ ‘ಕಡ್ಡಾಯ ವಿಶ್ರಾಂತಿ’ಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಳು. ಹೊಸ ಕೆಲಸದ ಸ್ಥಳಗಳು ಅವಳ ಜೈವಿಕ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದವು.
ಹಳೆಯ ಕಾಲದ ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ಕಟ್ಟಳೆ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಅದರ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ನೋವನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಂಡು ಕೆಲಸ ಮಾಡಲೇಬೇಕಾದ ‘ಆಧುನಿಕ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ’ ಬಂದು ಕೂತಿತು. ಋತುಚಕ್ರದ ಸುತ್ತಲಿನ ಮುಜುಗರ ಮತ್ತು ಮೌನವು ಕೆಲಸದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿಯೂ ಮುಂದುವರಿದು, ಮಹಿಳೆಯರು ತಮ್ಮ ದೈಹಿಕ ಸಂಕಟವನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದ, ಅಗತ್ಯವಾದ ರಜೆಯನ್ನು ಕೇಳಲಾಗದ ಸ್ಥಿತಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಯಿತು. ಹೀಗೆ, ಸಂಪ್ರದಾಯ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕತೆಗಳೆರಡರ ನಡುವೆ ಸಿಲುಕಿದ ಮಹಿಳೆ, ವಿಶ್ರಾಂತಿಯ ಹಕ್ಕಿನಿಂದ ವಂಚಿತಳಾದಳು.
ಸರ್ಕಾರದ ನೀತಿ: ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರದ ಋತುಚಕ್ರ ರಜೆಯ ನೀತಿಯನ್ನು ನೋಡಿದಾಗ, ಅದರ ಮಹತ್ವ ನಮಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. ಶಾಸ್ತ್ರವು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಹೇರಿದ್ದ ‘ವಿಶ್ರಾಂತಿ’ಯನ್ನು, ಇಂದು ಸರ್ಕಾರವು ‘ಕಾನೂನಿನ’ ಮೂಲಕ ಹಕ್ಕಾಗಿ ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ‘ಅಶುದ್ಧತೆ’ಯ ಕಳಂಕವಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ‘ಆರೋಗ್ಯದ’ ಕಾಳಜಿಯಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಬಹಿಷ್ಕಾರವಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಘನತೆಯಿದೆ. ಈ ನೀತಿಯು, ಋತುಚಕ್ರವು ಮುಚ್ಚಿಡಬೇಕಾದ ರಹಸ್ಯವಲ್ಲ, ಅದೊಂದು ಸಹಜ ದೈಹಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಆರೈಕೆ ಹಾಗೂ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪಡೆಯುವುದು ಮಹಿಳೆಯ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಸಾರುತ್ತದೆ.
ಇದು ಕೇವಲ ರಜೆಯಲ್ಲ, ಮಹಿಳೆಯ ದೇಹದ ಮೇಲಿನ ಅವಳ ಹಕ್ಕನ್ನು ಮತ್ತು ಅವಳ ಶ್ರಮವನ್ನು ಗೌರವಿಸುವ ಒಂದು ಪ್ರಗತಿಪರ ಹೆಜ್ಜೆ. ಈ ನೀತಿಯು ಕೆಲಸದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಋತುಚಕ್ರದ ಕುರಿತಾದ ಮೌನವನ್ನು ಮುರಿದು, ಮುಕ್ತ ಸಂವಾದಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಪುರುಷ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಆರೋಗ್ಯದ ಅಗತ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಂವೇದನೆಯನ್ನು ಮೂಡಿಸಲು ಇದು ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿದೆ.
ಶಾಸ್ತ್ರಗಳು ಧರ್ಮದ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ್ದ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು, ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮೂಲ ಆಶಯವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಕಳಂಕವಾಗಿ ಉಳಿದಿತ್ತು. ಇಂದು, ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಸಂವಿಧಾನದ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಅದೇ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಮಾನವೀಯ ಹಕ್ಕಾಗಿ ಮರುಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಮೂಲಕ, ಶತಮಾನಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ಒಂದು ಕಟ್ಟಳೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿ, ಅದರ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಸಮಾನತೆಯ ತಳಹದಿಯ ಮೇಲೆ ಹೊಸ ಕಾನೂನನ್ನು ರಚಿಸಿದೆ. ಈ ಕಾನೂನಿನ ನಿಜವಾದ ಯಶಸ್ಸು ಇರುವುದು ಅದರ ಅನುಷ್ಠಾನದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಋತುಚಕ್ರದ ಕುರಿತಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮನಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವುದರಲ್ಲಿದೆ. ಮೌಢ್ಯದ ಕಟ್ಟಳೆಗಳಿಂದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಾನೂನಿನವರೆಗೆ ಸಾಗಿರುವ ಈ ಪಯಣವು, ಆರೋಗ್ಯಕರ ಮತ್ತು ಸಮಾನತೆಯ ಸಮಾಜ ನಿರ್ಮಾಣದ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ಮೈಲಿಗಲ್ಲಾಗಿದೆ.
ಲೇಖನ
ಶಿವರಾಜ ಸೂ. ಸಣಮನಿ, ಮದಗುಣಕಿ
ಸಹ ಶಿಕ್ಷಕರು,
ಸರಕಾರಿ ಹಿರಿಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆ ತೋಟ್ನಳ್ಳಿ ತಾ. ಸೇಡಂ
