ಸೆ. 10 ಬಂತೆಂದರೆ ಜಗತ್ತು ಒಮ್ಮೆ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಆತ್ಮಾವಲೋಕನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಒಂದು ದಿನಾಚರಣೆಯಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಮೃತ್ಯುವಿನ ಕರಾಳ ನೆರಳಿನಿಂದ ಬದುಕಿನ ಬೆಳಕಿನೆಡೆಗೆ ಕೈಹಿಡಿದು ನಡೆಸುವ ಒಂದು ಜಾಗತಿಕ ಪ್ರಯತ್ನದ ದಿನ. ವಿಶ್ವ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಯ (WHO) ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಸುಮಾರು 7 ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯಿಂದ ಪ್ರಾಣ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.
ಅಂದರೆ, ಪ್ರತಿ 40 ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ ಒಬ್ಬರು ತಮ್ಮ ಬದುಕನ್ನು ಅಂತ್ಯಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಅಂಕಿ-ಅಂಶವಲ್ಲ, ನಮ್ಮ ನಡುವೆಯೇ ಇದ್ದು, ನೂರಾರು ಕನಸುಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತು ಬದುಕಬೇಕಿದ್ದ ಜೀವಗಳ ನೋವಿನ ಕಥನ. ಈ ಗಂಭೀರ ಸಮಸ್ಯೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿನ ಮೌನವನ್ನು ಮುರಿದು, ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸುವ ಮತ್ತು ಪರಿಹಾರ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವ ತುರ್ತು ಹಿಂದೆಂದಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿದೆ.
ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯೆಂಬುದು ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸೋಲು, ಹೇಡಿತನ ಅಥವಾ ಹಠಾತ್ ನಿರ್ಧಾರವೆಂದು ಸುಲಭವಾಗಿ ತೀರ್ಮಾನಿಸುವುದು ಬಾಲಿಶತನವಾಗುತ್ತದೆ. ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯ ಯೋಚನೆಗಳು ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ತಾನು ಸಹಿಸಲಸಾಧ್ಯವಾದ ಮಾನಸಿಕ ನೋವಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ಪಾರಾಗಲು ಬೇರೆ ಯಾವುದೇ ದಾರಿ ಕಾಣದಿದ್ದಾಗ ಬರುವ ಒಂದು ಅಂತಿಮ ಹಂತ. ಇದನ್ನು ‘ಸೈಕಾಲಾಜಿಕಲ್ ಟನಲ್ ವಿಷನ್’ (Psychological Tunnel Vision) ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಂದರೆ, ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಒಂದು ಕಗ್ಗತ್ತಲೆಯ ಸುರಂಗದಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಬೆಳಕಿನ ಯಾವ ಕಿರಣವೂ ಕಾಣದ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತಲುಪಿರುತ್ತಾನೆ.
ಈ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಕಾರಣಗಳು ಹಲವು. ಖಿನ್ನತೆ, ಆತಂಕ, ಬೈಪೋಲಾರ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್‌ನಂತಹ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಇದರೊಂದಿಗೆ, ನಿರುದ್ಯೋಗ, ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಕಷ್ಟ, ಸಾಲದ ಹೊರೆ, ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿನ ವೈಫಲ್ಯ, ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಅನಾರೋಗ್ಯ, ಪ್ರೀತಿಪಾತ್ರರ ಅಗಲಿಕೆ, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಥವಾ ವೃತ್ತಿಪರ ಒತ್ತಡ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಬಹಿಷ್ಕಾರದಂತಹ ಅನೇಕ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಕಾರಣಗಳು ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಹತಾಶೆಯ ಕೂಪಕ್ಕೆ ತಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇಲ್ಲಿ ನಾವು ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವೆಂದರೆ, ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯೆನ್ನುವುದು ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಪರಿಹಾರವಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಸಮಸ್ಯೆಯಿಂದ ಪಾರಾಗುವ ಒಂದು ದುರಂತಮಯ ಪ್ರಯತ್ನವಷ್ಟೇ.
ನಮ್ಮ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ದೈಹಿಕ ಕಾಯಿಲೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇರುವಷ್ಟು ಮುಕ್ತತೆ ಮಾನಸಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇಲ್ಲ. ಜ್ವರ ಬಂದರೆ, ಕಾಲು ಮುರಿದರೆ ತಕ್ಷಣ ವೈದ್ಯರ ಬಳಿ ಹೋಗುತ್ತೇವೆ. ಆದರೆ, ಮನಸ್ಸಿಗೆ ನೋವಾದಾಗ, ಖಿನ್ನತೆ ಆವರಿಸಿದಾಗ ಮನೋವೈದ್ಯರನ್ನು ಅಥವಾ ಸಲಹೆಗಾರರನ್ನು ಕಾಣಲು ಹಿಂಜರಿಯುತ್ತೇವೆ. ಜನರು ಏನು ಅನ್ನುತ್ತಾರೋ?, ನನ್ನನ್ನು ಹುಚ್ಚ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದೇ? ಎಂಬ ಕಳಂಕದ ಭಯವೇ ಇದಕ್ಕೆ ಮೂಲ ಕಾರಣ. ಈ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಳಂಕವೇ ಒಂದು ಅಗೋಚರ ಗೋಡೆಯಂತೆ ನಿಂತು, ಸಹಾಯ ಬಯಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ನೋವನ್ನು ಯಾರೊಂದಿಗೂ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದೆ, ಒಂಟಿತನದಲ್ಲೇ ಕುಸಿದುಹೋಗುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ಗೋಡೆಯನ್ನು ಒಡೆದು, ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯವೂ ದೈಹಿಕ ಆರೋಗ್ಯದಷ್ಟೇ ಮುಖ್ಯ ಎಂಬ ಅರಿವನ್ನು ಮೂಡಿಸುವುದು ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಮೊದಲ ಆದ್ಯತೆಯಾಗಬೇಕು.
ಈ ವರ್ಷದ ವಿಶ್ವ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ತಡೆ ದಿನದ ಧ್ಯೇಯವಾಕ್ಯ ‘Creating Hope Through Action’ (ಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ಭರವಸೆ ಮೂಡಿಸುವುದು). ಇದು ಕೇವಲ ಘೋಷಣೆಯಲ್ಲ, ನಮ್ಮೆಲ್ಲರಿಗೂ ಒಂದು ಕ್ರಿಯಾಯೋಜನೆ. ಹತಾಶೆಯಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಕ್ಕೆ ಭರವಸೆಯ ಕಿಡಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತಿಸುವುದು ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಜವಾಬ್ದಾರಿ. ಇದನ್ನು ಮಾಡಲು ನಾವು ಮನೋವಿಜ್ಞಾನಿಗಳೇ ಆಗಬೇಕಿಲ್ಲ. ಒಬ್ಬ ಸಹೃದಯಿ ಮನುಷ್ಯರಾದರೆ ಸಾಕು.
ಕಳಂಕರಹಿತವಾಗಿ ಆಲಿಸಿ: ನಿಮ್ಮ ಸ್ನೇಹಿತರು, ಕುಟುಂಬದವರು ಅಥವಾ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳು ತಮ್ಮ ನೋವನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಂದಾಗ, ಯಾವುದೇ ತೀರ್ಪು ನೀಡದೆ, ಸಲಹೆಗಳ ಸುರಿಮಳೆಗೈಯದೆ, ಕೇವಲ ಅವರ ಮಾತನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಆಲಿಸಿ. ‘ನೀನು ಹೇಳುವುದನ್ನು ಕೇಳಲು ನಾನಿದ್ದೇನೆ’ ಎಂಬ ಭರವಸೆಯೇ ಅವರಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಶಕ್ತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.
ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ: ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಸದಾ ದುಃಖದಲ್ಲಿರುವುದು, ಸಮಾಜದಿಂದ ದೂರ ಉಳಿಯುವುದು, ಹತಾಶೆಯ ಮಾತುಗಳನ್ನಾಡುವುದು, ತನ್ನ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಬೇರೆಯವರಿಗೆ ಕೊಡುವುದು, ನಿದ್ರೆ ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಹಠಾತ್ ಬದಲಾವಣೆಗಳಂತಹ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಕಂಡುಬಂದರೆ, ಅದನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಬೇಡಿ.
ನೇರವಾಗಿ, ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಕೇಳಿ: ‘ನೀನು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೀಯಾ?’ ಎಂದು ನೇರವಾಗಿ ಕೇಳುವುದರಿಂದ ಅವರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಆ ಯೋಚನೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ತಮ್ಮ ನೋವನ್ನು ಯಾರೋ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ಸಮಾಧಾನ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಲು ಅವರಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತದೆ.
ಸರಿಯಾದ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ: ನಾವು ವೃತ್ತಿಪರರಲ್ಲದ ಕಾರಣ, ಅವರಿಗೆ ತಕ್ಷಣವೇ ವೃತ್ತಿಪರ ಸಹಾಯ (ಮನೋವೈದ್ಯರು, ಸಲಹೆಗಾರರು, ಸಹಾಯವಾಣಿಗಳು) ದೊರಕಿಸಿಕೊಡುವುದು ನಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯ. ಅವರೊಂದಿಗೆ ವೈದ್ಯರ ಬಳಿ ಹೋಗುವುದು ಅಥವಾ ಸಹಾಯವಾಣಿಗೆ ಕರೆ ಮಾಡಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವುದು ಜೀವ ಉಳಿಸುವ ಕೆಲಸವಾಗಬಹುದು.
ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಕತ್ತಲೆಯಂತೆ. ಆದರೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕತ್ತಲೆಯನ್ನೂ ಓಡಿಸಲು ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಬೆಳಕಿನ ಕಿಡಿ ಸಾಕು. ಆ ಬೆಳಕಿನ ಕಿಡಿ ನಮ್ಮ ಕಾಳಜಿಯ ಮಾತು, ಪ್ರೀತಿಯ ಸ್ಪರ್ಶ ಅಥವಾ ಸಕಾಲಿಕ ಸಹಾಯವಾಗಿರಬಹುದು. ಸರ್ಕಾರಗಳು ಉತ್ತಮ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಬೇಕು, ಶಾಲೆ-ಕಾಲೇಜುಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸಬೇಕು, ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತವಾಗಿ ವರದಿ ಮಾಡಬೇಕು. ಆದರೆ, ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಬದಲಾವಣೆ ಆರಂಭವಾಗಬೇಕಿರುವುದು ನಮ್ಮಿಂದಲೇ.
ಒಂದು ಜೀವವನ್ನು ಉಳಿಸುವುದು ಎಂದರೆ ಇಡೀ ಜಗತ್ತನ್ನು ಉಳಿಸಿದಂತೆ. ಬನ್ನಿ, ಈ ವಿಶ್ವ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ತಡೆ ದಿನದಂದು, ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಲಿನ ಜನರ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂವೇದನಾಶೀಲರಾಗಿರೋಣ, ಮೌನದ ಗೋಡೆಗಳನ್ನು ಒಡೆದು ಸಂವಾದದ ಸೇತುವೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟೋಣ. ಕತ್ತಲಲ್ಲಿರುವ ಕೈಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಬೆಳಕಿನೆಡೆಗೆ ನಡೆಸುವ ಭರವಸೆಯ ಹಣತೆಯಾಗೋಣ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜೀವವೂ ಅಮೂಲ್ಯ, ಅದನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಮೇಲಿದೆ.
ಲೇಖನ ಕೃಪೆ: ಶಿವರಾಜ ಸಣಮನಿ, ಕಲಬುರಗಿ
